Lalchhuanmawia Tochhawng

Lalchhuanmawia Tochhawng Article lawrkhawm.

Wednesday, July 20, 2011

THIHNA KHAWP NI LO SUAL

Kan thurin bu Bible-ah chuan, “Fel lohna zawng zawng hi sual a ni a; thihna khawp ni lo sual pawh a awm bawk a ni.”( I Johana 5:17) tih kan hmu a. Pathian thu thiamhoten engtin nge he thu hi an hrilhfiah ka hre pha hauh lo naa ‘thihna khawp ni lo sual’ tih chu ‘vanram kai lohna khawp ni lo sual’ a tihna-ah han ngai ta ila. Ka rilru hian sual ni si, vanram kai loh phahna tham ni si lo chu a awm reng em tiin ka inzâwt thin. Ram danga a awm leh awm loh chu ka hre pha hauh lo. Mizoramah erawh hi chuan a awm ngei niin a lang. 
       
Tunhma khan khawchhak lam atanga kan unau rawn pêm thla tam tak chuan awlsam tê hian Mizorama piang leh seilian zawkten neih nachang kan hriat mai loh birth certificate leh tribal certificate tih angte hi an pian miah lohna khaw hming hian an nei fo mai a. Chu bậkah Indian Passport neih hmasak nachang hria hria-ahte chuan an la tang zui. Chutiang dậwt hlang hlak sawia document nei chung leh sawkar phalna lova rawn lût ru chung chuan kan pulpit-ahte thu an rawn sawi piap piap a, thenkhat phei chu, thangkhat lian ral ta vel atang khan, kan revival speaker tha ber berte pawh an ni maithei. Kohhrante an rawn din thul. Document phuahchawp an neih avanga  mipui lamin kan iai phah emaw, Pathianin a hman loh phah emaw kan hre lem lo va. Anmahni an inthlahrun phah emaw, Pathian hnena ngaihdam an dil chiam emaw kan hre lo bawk. Kohhrante pawhin ihe lovin kan lo chawr hmiah hmiah mai a ni. Chuvangin dậwt chiang bang sawia document  eng engemaw  neih leh sawrkar phalna lova ramri kận chu vanram kai lohna tham ni lo sualah rin thuin (a rêltu kan ni si lo va) han dah chhin ila.
 
          Document  sawi tâkah chuan khawchhak lam unaute thiltih aia thianghlim bik hauh lo Mizorama kan chin ve chu kum chi hrang hrang, matric pass kum, ration card kum leh electoral roll kum kan nei hrang thin hi a ni. Tunhma deuha sawrkar hnathawk za zela 99 te kum kha chu van rorelna hmaa sawi fel fê ngai tur hlir an ni. Chutianga dậwt muhlum tawp sawia sawrkar bum kohhran upa fel fê fê, khawtlang thiltih nikhuaa hruaitu ni thei chal ngalh pui pui kan ngah khawp mai. Inneih golden Jubilee lawm hnu kum rei fê thlenga sawrkar hnathawk thei kristian tha tak tak, mittui tla pura Good Friday  lawm kum tin kan tam hle a ni. Mahse kum zêp then avanga Pathianin a hrem emaw, Pathian leh an bum sawrkar hnena ngaihdam dil emaw kan hre ngai lova, mipui laka an inthlahrun kan hre hek lo.Tin, Post Matric Scholarship lậk tum za zela 90 vel hi chuan dawtin form kan fill-up chur chur mai a. Dậwt sawia kan lậk a nih vanga kan inthlahrunna awm reng reng a lang lo; kan lawm em em mai a ni. Chuvangin dâwt muhlum tawp sawia sawrkar bum chu vanram kai lohna tham sual ni lovah (rin thu bawkin) kan puh lo thei lo a ni. A rêltu kan ni lo kan tih tawh kha.
 
          Kum dik lo sawi tâkah chuan sport lamah hian dậwt a lêng nasa awm hle hian ka hre thin. Infiamna discipline tinah age group  hrang hrang, under 21, under 19, under 16, under 14 etc… a thenin thiltih a ni thin a. Hengahte hian kum dik takin kan inteltir ngai lo tih chu tlậng hriat a ni. Chutianga mahni age group lo puia  infiam thinte chu an chak theih nan an tawngtai a, an chak mial chuan kan lawmpui em em a, “Lalpan thil ropui min tihsak e” kan ti hep hep mai. Dâwt muhlum sawia kan championship lâkte chu Pathian hnena lawmthu sawi chungin a lawmna program kan siam a, dâwt kan sawi avanga Pathianin min hrem emaw, a rampum anga ngaihdam kan dil emaw a awm chuang lo. Chuvangin hengte pawh hi thihna khawp ni lo sualah kan han ngâi lo thei lo a ni (rinthu bawkin).
 
          Document  sawi zel takah chuan  ram dang kal tur hian dậwt chanve, dậwt hlang leh dậwt hrim hrim sawi hi a pawi lem lo niin a lang. Foreign  kal nana mahni pawisa neih loh pui nei anga Pass Book siam te, mahni neih loh pui in leh lo nei anga insawi te, dậwt lehkha pawimawh min ziahsak thei officer  tlawn nana pawisa sen te, nupui pasal nei hauh lova Inneih Certificate lem siam te, innei niawm taka inneih thawmhnaw nena thlalak der te, kohhran lehkha dik kim chiah lo thleng pawha siam duh ta maite kan awm. Hengah hian pastor leh tor lo, evangelist leh list lo, sawrkar hnathawk eirûk ching leh KS thlengin kan danglam vak lo(Visa dil zawng zawng an ni e kan ti lo). Dâwt document nalh tak tak hmanga sâpram palaite kan bum theih hlauh chuan kan tawngtaina chhangtu Pathian malsawmna nasa tak kan dawng a ni tawh mai a. Kan chhûngte leh vêngte pawhin min lawmpui a, kohhran pawhin min chhuang ru fû tawh a ni. Chutianga dậwt document siam thiam tak tak leh dâwt tam fê sawia zin hawte thusawi chu a la nung duh fû tho a ni mai thei. Kal dawna dậwt an sawi avanga Pathian hnena ngaihdam an dil chiam emaw, Pathianin a hrem emaw, an thusawi a nun loh phah emaw kan hre hran lo va, dâwt sawia zu zinte tirhkoh chawmna tur pawisa rawn thawnte chu Pathian malsawmna liau liau-ah kan ngâi a ni. Pathian hla sa tur meuha kal zaipâwl member-te pawh dâwt an sawi avanga an zu zai tui loh phah emaw, an zâi boruak a nun loh phah emaw kan hre lo; an kalsan kohhran tâna an rawn thilphal zui viau phei chuan Pathian malsawmna a ni vek tawh mai. Dâwt hlang hlak sawia zuk zin rawn haw lehte chu biak inah lawm takin kan lo ruai leh a. An kal dâwna an dâwt sawi vangin an thusawi a nun loh phah em?  Chhan ngaihna ka hre lo. Chuvangin hei pawh hi vanram kai lohna khawp sual ni lo turah (rinthu bawkin) han dah leh phawt ila; a rêltu rêl dan kan hre si lo.
 
          Sawrkar dan leh thupêk bawhchhiat hi engtianga sual lian nge a nih? Chhan thiam a har fû mai. Tunah hian sawrkar chuan Cr PC 1973 tlawhchhanin mipui punkhawmna hmuna meizial zûk a khap a.  A zu lui chu Rs 200/- chawitir tur an ni a. A man thei chin pawh Police Inspector an ni. He thupêk avanga man emaw, chawitir emaw an awm thawm kan la hre lo va, kan zawm that viau thu hriat tur a awm hek lo. Miin he dan bawhchhiaa mipui punkhawmna hmuna mei a zûk hian misualah kan ngâi lo va, amah pawhin thil tisualah a inchhiar lo. Thupêk chhuahtu sawrkar leh mipuiin chu thupek bawhchhetu chu dan bawhchhe enin kan en lo hrim hrim mai a ni. Black-a petrol zawrh hi sawrkarin a phal ngai lo va. Mahse miin black-a petrol  an zawrh avanga  dan bawhchhe ena mi kan en an awm lo va. Kohhranin a phuar emaw, a zilh emaw an awm kan hre hek lo. Supply phur driver-in buhfai ip a hralh rûkte chu chawlhni tûkah meuh chuan malsawmna chaw a lo chang tawh a. Tuman kan ei tui loh phah lo. Chuvangin hetiang neuh neuhte pawh hi thihna khawp sual ni lovah rinthu bawkin kan dah leh ang.
 
          Miin hah taka an siamsa computer software te, zâi leh zâi lo engmah hi lo copy chhawn ve awih a ni lo; Mizoramah erawh chuan kan zaithiamten ‘min write sak suh u aw’ an tih ngawih ngawih pawh a rûkin kan lo in-write sak a, duhsakin kan inpe liam liam a, tuman sual em emah kan ngai lo; chutiang thil lo ngai sirias viau an awm a nih chuan a leha lingin mi chekngel, tikher kher, kan ti hleuh mai dawn a ni. Chutiang chuan Mizo kohhran office hrang hrangte meuh pawh hi pirate-na hmunpui a ni lo tih tuman kan sawi thei lo; mimal leh sawrkar office-te hi chu dah tha law law ila.
 
          Hman deuh lawk khan khaw pakhata kohhran pawl khat chuan eiruka sak in lian fê maiah hian Christmas an nghat a. An hlim teh asin! Pathian thlarau pawlna changin “Hmua lawm apiang mi vannei ber an ni” an ti hep hep mai mawle. A in neitu lah chu Mizoram sawrkar meuh pawhin eirûk avanga a hrem a ni si. Sawrkar laipui atanga thingtlang tihhmasawnna tur pawisa lo kal ka eiruk hmanga ka  motor lei chu kohhran tân phal viau mai ila, pastor leh kohhran upate chu kan phur nui ver ver mai dawn a ni. Tin, ka eiruk hmanga ka in sak pindan pakhat chu biak in puia lâwi pha lo vêng hmâwr deuha mite inkhâwm nân pe ila, kohhran nuho chuan min chibai laih laih ang chu! Pastor leh upate chuan hausak dân thiam, malsawmna dawng tlâk tiin midang fuih nan min hmang fo lovang tih a sawi theih loh! Chutih huna min sawisel tur leh ka hnung lama min nuihzat ru tet tet turte chu pastor leh kohhrana mi inhmangte ni lovin inkhawm tha mang lo leh khawtlangah pawh chutih tehchiama mi langsar lo ho deuh vek an ni ang.
 
          Mizoram kohhran tin mai hian chhandamna camping  tih ang reng hi kan uar hle theuh mai a. Piangthar lah kan tam narawh. Drugs ngawlvei leh zu in mite hi chuan an thil tihsual puangin an sim mai a (an sim hlen leh hlen loh chu thuhran). Pianthar avanga eirûk ching inpuang sim an sawi erawh kan hre ngai lo khawp mai. Heng eirûk chingho hi an eirûk avanga lir bing nghingin an in leh lo a sawi chhiat kan hre hek lo. Eirûka in lian pui pui sa thei fate zingah hian lehkhathiam fê fê, kohhrana inhmang tak tak leh kawng dangah pawh fel tak tak an tam teh a nia. Chutihlai chuan thingtlang khuaa mi chhe tê tê, eirûk pawh tum se eiru thei hauh lo tur fate zingah damdawi tih ching, mahni neih phậk tâwka awm tha duh lo an tam teh asin! Chuvangin sawrkar sum eirukte pawh hi kohhrana inphuarna tham leh vanram kai lohna tham ni lovah han dah leh chhin phawt ila; engmah kan han hre pha tak tak si lo.
 
          Tin, Aizawl paho bikah hian fate hnena an pawisa lakluhna dik tak leh an in leh lo din dan dik tak sawi ngam lo pa fel fê fê, kohhran mi tak tak, chhiatni that nia tlawmngai tak tak an tam viau mai lo maw? Aizawl paho hian an fate hnena an sawi ngam loh income reng reng nei lo ngam sela Mizoram hi kan changkan phah sawt ang em? Kei chuan ka hre lo.
 
          Vawikhat chu khaw pakhatah hian mipui thlan lalhoten buh za thlo chhuak lawmpuina program an siam a. Mahse khami kum kher kha sawrkarin kha mite khua-ah khan lo vah a phal loh kum a ni. Buh thar tamho buh thar chu sawrkar phal loh ram vât an ni si; lawmpui kan duh bawk si. Tichuan dậwt project hming phuahchawpin lawmpuina program chu kan hmang ta tho va. Bangah chuan dậwt project hming chu kan tar kung mai a. Hun serh te neiin Pathian kan fak a. Dậwt project a nih avanga kan zai tui loh phah emaw, thusawituten an sawi tui loh phah emaw a hriat chuang loh. Kei pawh ka zai tui ve khawp mai.
 
          Sawrkar bungraw supplier thenkhat rinawm lohzia, bungraw chhe zawk supply a, a quality tha zâwk supply anga inziah an hreh lohzia  leh mi thenkhatin Central tanpuina dâwng tur ringawta industry lem din an hreh lohzia leh thiamzia te chu Setana pawhin “Insum deuh rawh u, min tihmingchhia,” a tih hial tur an ni. Tumah an zak lo va, an zahna turin mipuiin kan hmusit hek lo. Tin, a thlawna pawisa dawnna tur a nih phawt chuan mâwi leh mâwi lo pawh kan sawi lo. Compensation la tura dâwt sawi kan hreh lohziate hi a râpthlâk asin. Tunah hian Mizoram chhim tâwp Parva khaw bulah sâwn tuikhuah tur nise Mizoram hmar lama a tithei deuh paho hi chuan thla hnih khat lekah huan pass an hum nghal fur mai ang. Huan pass siam theituin dâwtin an siamsak ang a, a siamtirtuin lawm takin pawisa a hui ang. Chutiang thila kan dâwt sawite chu boruakah khian lêng thei se ni khar khawp hial a ni ang chu. 
 
          Zû hi hua kan inti hle mai a. Tihrem tuma tha leh zung kan sên nasatzia ngaihtuah phei chuan khawvela zu tlêmna ber ram, in tlêm ber hnam leh zû avanga buai lo ber hnam niawm tak kan ni. A thû ringawta a lan dan phei hi chuan kohhrante pawhin zu in mi reng reng chu dan pâwna hnawhchhuah hmiah hmiah awm a ni. Mahse zu in vang liau liauva kohhranten an member an zilh emaw, an phuar emaw, dan pâwna an hnawh chhuah emaw sawi tur an awm meuh emaw chu. Phunchawng leh Rangvamual tih vela mi leh vêng hmâwr mi rethei deuhin an zawrhte hian kan haw viau a. Tin, tlangval hawklak kan zuam zawngten an phurh hian kan check huai viau bawk a. Mahse mahni fate zu in kohhrana report nalh nalh thei upa, pastor leh khawtlâng hruaitu kan awm ang em?  An awm love zawng kan ti ngam lo vang. Mahse kei zawng ka hre lo a ni. Sawrkar milian leh khawtlângah pawh mi zahkai deuh chinho zinga zu in thin leh mahni ina kawl thin an tamzia chu tlâng hriat a ni a. Tumah kan inmansak ngai si lo. Zu hua, zan khaw tai rêk rêk thlenga duty peihte pawh hian politics hruaitute zinga an tan zawngte chu zû a in avangin an vote loh phah chuang lo va, MLA atan emaw,  minister atan emaw an iai phah chuang hek lo. Chuvangin zû pawh hi a awmna hmun leh a kawltu a zira sual nia ni lo vel mai mai niin a lang thin. 
 
          Kan sawi tam ta. Mizoramah hian eng ber hi nge sual ni ta ang? Uirena sual hi langsar taka kohhranin dan pâwna a hnawh chhuah rap rap ngam awm chhun a ni deuh mai a. Hei lah hi khawlai lên ngam lohna khawpa thil zahthlâk a ni si lo.
 
          Inkhawm tam hi rinawmna chu nise corruption tih thumal hi dictionary-ah kan zawng kan zawng ang a, hrilhfiah fê hnu-ah pawh kan la bo deuh fo tho vang chu. Inkhawm tam leh Pathian faka zai tam leh thusawi tamte hi faina chu nise Singapore meuh pawh khi Aizawl khawpui hmêl hmu ngam lovin dawhkan hnuaiah a biru ta ve ang. Inkhawm tam hi taimâkna chu nise vaiho leh Burma mi hnathawh tur hre lo an haw zung zung ang a, Aizawl khawpui hi a reh deuh duk hial maithei. Inkhawm tam hi insum theihna leh mahni inthunun theihna chu ni se zu hi khap a ngai hran lo vang; tuman hralh thei dawn hek lo. Sikret siamtu company te deuh deuh a nia khawngaihthlâk dâwn ni. Inkhawm tam leh Pathian fak tam hian sual huatna leh hnualsuatna no pâiin hring se chuan eirûk ching leh mi hlemhlete chu zakin an kimki chawih chawih ang a, Aizawla building lian tam tak hi hmuh tur a awm lo vang; Traffic Jam avanga kan buaina pawh hi a reh nghal duak law maw chu.
 
          Tin, inkhawm tam leh ram hmasawnna hi kal dun se chuan Europe rama politician-ho khuan Mizoram of the West din tumin chu chu campaign au hlâ-ah an nei ang a, kan ram hmuh châkin Kolkata airport-ah sâp nula/tlangval an phe suau suau ang. Revival camping, crusade tih ang reng nei tam apiang leh a ram phû tâwka piangthar tamna ram apiangah dikna lal se chuan MLA dâwt bill leh loan rulh that lohte hian chanchin thar an luah ngai lo vang a, dik lo taka compensation lâk tumte vanga hmasawnna project pamtul hriat tur te a awm loh bâkah contract hna chhe tê tê thawh duh vanga ruling party office zim luih luih a awm hek lo vang. 
 
            Kan naupan laia kan poem zir "Tui mal far tê tê" tih kha ka hre chhuak thin. Tui mal far khat tê tê tling khawmin tuipui lian a siam angin heng dâwt tênâu, inhremna thama kan ngaih loh leh kan pianthar fê hnu pawha sim thama kan ngaih loh dâwt ho tê tê tling khawm hian dâwt lian pui pui a hring a. Chu chuan Mizo mipui mimir hrim hrim hi sual ngaihzam theihna-ah min hruai nasa hle. Chuvangin Mizoramah hian mi hlemhlê leh mi duham an zalen a, sawrkar hnathawk eirûk chingte tana paradise, politician daw heh leh mahnia thuneihna inpe chawp thin tlawmngai pawlte tana pialral a ni. Non-government organisation-a sawrkar hnathawk an phût suau suauna ram a ni pawh hi khawvel hmun dang âia kan danglamna pakhat, nun tak tak kan neih lohzia entirtu a ni lo thei lo vang. Inte hi han sa ila, a huai huaiin kawng an nêk a, duh chen chena sâng kan sa a, kan zalenna a ni tlat. Zû lah chu a khaptuten an duh duh hunah an duh dan danin an dap a, a in duhin an duh duh hunah an duh dan danin an in reng thei tho bawk a. Hetiang khawpa a khaptute leh a in duhtute zalenna hi ram dang an awm ve ang em? 
 
          Heng ka ngaihtuah hian tul lovah ka buai a. Ka rilruin hengte hi em ni ni vanram kai lohna khawp ni lo sual chu ni ta ang? tiin ka inzâwt a. Chung lama mi chhanna ka han hre mai  thei si lova. Ka la inzâwt nawn fo dawnin niin a lang.
 
“Tupawh tlemte chunga rinawm chu tam tak chungah pawh a rinawm thin; tupawh tlemte chunga rinawm lo chu tam tak chungah pawh a rinawm lo thin a ni.” Luka 16:10

No comments:

Post a Comment