 |
| Miller of Dee |
A chanchin pakhat kan hriat chian chu a chan tawka a lungawi em em thu a ni. A chhangphut herna khawl rûm chur chur kârah chuan a zâi rût rût a, a chalsamah te chuan chhangphut a kai vâr lei luai a, a kekawr bal ve fahran, a lei kuma nau piangte pawhin thing lukham an pu nal nal thei tawh awm e, tih tur khawpa hlui tawhte chu a vâr pheng phung bawk a. A pheikhawk bal fahran mai, kum engemaw zât nawh ngai tawh lo, a ding lam ke-artui hêk bui tawh te chuan pa challang tak a ni lo vang tih hai rual lohin a tilang a ni. A khâwl dahna in pawh a hlui tawh khawp mai. A bang thlang lam phei chu a âwng deuh huau va. Duh se misual tân awlsam taka luh mai theih a ni. Mahse a bang hlui tawh tak leh a kawngkhar kalhna hlui zet tawhte chu siamṭhat a tum awm reng reng kan hre lo. Miin a chhangphut herna in chu an rawk duhin a ring lo va, a ngaih pawh a ngaihtuah ngai lo.
Amah hian mi hriat a hlawh hran lo va, mi pawh a hre vak lo. A chan tâwkah chuan a lungawi a; chu chu a tân chuan a tâwk a ni.
Kâwla ni chhuak chhiarin a thawk a. Hna a thawh pah chuan, “Tuma ka itsik lova, tuman min itsik bik lo. Ka eikhawp ka hmu a. Ka nupui leh ka fate pathum leh ka thiante hi ka hmangaih a. Ka rulh theih loh tur tu pawisa mah ka ba si lo,” tiin a zâi rût rût a. Chutiang chuan ni tin khêl lovin a hna thawk chu lungawi takin a zâi nileng ṭhin. Thil dang awh a nei hran lo va, insawi theih nan hrim hrima thei leh thei lova foreign kal a tum kan hre hek lo. Tlin lo chung chunga lirthei neih ve hrim hrim te pawh a tum ve lo a ni awm e. A nupui pawh an vêng tuikhur bul nula naran ve mai, England ram chu sawi loh, Dee luikam khua-ah takngial pawh hmêlṭha thana thang pha lo a ni. Chuti chung chuan a nupui chu a hmangaih a, midang a melh ngai lo. A fate pawh mi fate aiin an fel bik kher lo vang a, an sikul kalnaa a thiam thei ber ber leh hmelṭha ber ber pawh an ni kher lo vang.
Mahse he chhangphut hertu hian hriat loh a nei: ‘Tuma’n min tsik lo,’ a ti hi a dik lo. England lal Henry VIII (1509-1547) chuan mi hausa leh thil tithei pawh ni lo, chhangphut hertu mai si chuti taka a han hlim thei bik chu a lo itsik em em a. Ani lalber lah chu a hlim ve thei der si lo. Lalber chuan chhangphut hertu hnenah chuan, ‘Tuman min itsik lo i ti hi a dik lo; keiman ka itsik che a ni. Theih nise kandinhmun hi inthleng ila ka ti asin,’ a lo ti a. Eng vanga ni lênga hlim em em thei nge a nih a zâwt nghal a. Chhangphut hertu chuan, “Tumah ka itsik lova, tuman min itsik bik lo. Ka eikhawp ka hmu a. Ka nupui leh ka fate pathum leh ka ṭhiante hi ka hmangaih a. Ka rulh theih loh tur tu pawisa mah ka ba si lo,” tiin a lo chhâng a. Lalber pawh chuan a hrethiam nghal a. Hlim takin a haw ta a ni.
He poem hi high sikulah khan ning em emin kan zir a. Ka ngaihtuah zui ngai lo khawp mai. Mahse, ṭhangkhat lian hnua ka han en leh hian ka thinlung zu khawih ta riaua mawle! Mihring hi hlim thei chi ve hrim hrim leh a ṭha lo zawnga inngaihtuah a, hlim thei hauh lo kan awm; inang lo tak kan ni.
Tunhma deuh, tuna SDA headquarters office pui ber awmnaa Helen Lowry School hostel a awm lai khan mi kan la thâwl deuh bawka a thlang lawkah chuan nu pakhat hian vaimim hmun a siam a. Tuk khat a vaimim kêk tura a kal chu a lo bo vek mai a. Ani chuan thinura la ta lo chuan, “Helai lawkah naupang râwp tak tak an awm tih hre rengin pêk nachang pawh ka lo hre lo va, ka thiam lo a ni,” a ti daih mai an ti. Thenkhat chu ni se an ang phiarh phiarh ang chu!
Thil thleng pakhat rau rau pawh hi kan dawnsawn dan a inang lo khawp mai. Kan high sikul kal ve lâi khan vawikhat chu Seling aṭanga rawn kal Chhanhima uniform vârah chuan miin chirh an theh palh a. Chutia a kawr vâr nalh lai taka chirh kâi ta chu thinur pui ta lo chuan, “Ka inhmeh zâwk daih alawm,” a ti a, amah leh amah a insawi sa a. A thinur duh reng reng lo.
A ngui zawng leh a ṭha lo zawnga thil ngaihtuah ching tân chuan huat tur a lo tam hle bawk. Thenkhat chuan sawisel tur an hre thei riau; an hriat tam poh leh fingin an inhria a, fel riauvin an inhre bawk.
Dee luikama chhangphut hertuin ‘tumah ka itsik lo’ a ti thei hi a ropui hle a ni. Tunlai khawvelah chuan inelna a nasa a, mi kan el nasat poh leh in itsikte hi a awl dawn a lo ni. Kan tlinna ngei tura kan ngaihah keini aia fing zawk leh fel zawka kan ngaih bik lohte an tlin chuan itsik an awl riau. Keini aia fel zawk bika kan ngaih loh, a châng phei chuan kan hmuhsit zâwk lek lekten kum a lo veia kan ban phak loh hlawhtlinna an han dawn chuan itsik mai a awl a, nun tinuam lo khawpa mahni inhmuh hniam a awl hle bawk awm e.
Rawngbawltu lar tan chuan mahni aia midang an rawn lar tur lo itsik a, mi hmuha tihlan mawi ti si lo leh tilang ngam mang si lova za lo fê fêa lo nuih tawi tak takte pawh awm thei a ni ve tho mai. Chutiang sawi tâkah chuan keini laymen suihlung mawl mi narante hi chuan pastor-te chu inngeih dial dial a, inhmangaih tlang dial dial a, inṭan tawn ṭham a, vanneihna leh malsawmna an dawn pawha inlawmpui tlâng dial dial a, harsatna an tawh pawha lungngaihna inṭawmpui dial dial turah kan dah a ni. Amarawhchu pastor-te meuh pawh hi an lo inlawm pui vek lo fo a ni awm ma’ng e ka ti ṭhin.
Pastor pakhat motor thar ṭha deuh mai nei pawhin a tia law’m, “Ka pastor puite hian min lawmpuina thu reng reng an sawi ngai lo. Sawi ahnêkin ka motor lei dante hi an rinthu thu (a ṭawngkam chiah ka hre tawh lo), a ṭha lo zawng ngawta sawi an tum,” a ti. Hei hi dâwt ni hlauh atan a va ṭha em! Mahse a sawi dik hmêl viauin an sawi si. Nia, pastor-te meuh pawh an thil thar neiha an inlawmpui hleih theih loh a, an initsik deuh ṭhâm emaw, an inhmangaih dial dial a, thawmhnaw inṭawm thei hial khawpa an inhmangaih tlâng lo emaw a nih chuan keini ang pa naran suih lungmawl mai mai tân zawng – sawi thui lo teh ang.
Eizawnna kawngah mahni aia fel zâwka kanngaih bik lohte an hlawhtling a, kan neih phâk loh pui pui an han neih chuan Pathian laka vui rûk rauh rauh châng a tam thei ang.
Politics-ah pawh tling zâwk ngeia inring, tling si lo tân chuan mahni aia mi biang biak thiam lo zâwk leh mawl zawka ngaihte an han tling luah mai chu itsik loh a har hlein ka ring. Tin, fa enkawl thiam loh hmel ve tak takten fanu/fapa fel tak tak an neih lai a, ni tin chhung inkhawmna neihpui ṭhin fate leh rawngbawltu fel tak tak, an thusawi aṭanga mi tam tak an piantharnaten fa sual deuh deuh an neihte hian mak tih a awlin vui rûk rum rum a awl hle bawk ang.
Dee luikam chhangphut hertu erawh chuan midang hlawhtlin leh hlawhtlin lohah te, mi fate fel leh fel lohah te, a dinhmun aia mi dinhmun a sân leh sân lohah te a nun chu a teh lo va. An pâwl inthlanna-ah ni se, tling zâwk ngei tura a inngaihna hmunah mi an tling zâwk em tih te a ngaihtuah lo; a hna chu ni tin rinawm takin a thawk a. A nupui fanaute a hmangaih em em a, a thiante a itsik lo va, itsik ahnêkin a hmangaih a, a duhsak a, a ei âi a pe phal a, a ṭhenawm khawvêngte tân a hnawk lo va, a ṭhenawmte pawh hnawk a ti lo. Amah pui theitu tur sâp hmêlhriat ṭha deuh neih a, mi naran neih ve theih loh thil engemaw a thlâwna dawnte pawh a beisei kher lo a ni maithei. Mi hnen atanga thil engemaw beisei hian ṭul lovah rilru a hah a, ṭul miah lovah vui a awl tih leh mi laka engmah beisei lo ila mi laka vuina tur reng reng a awm lo tihte pawh a hre chiang hle a ni ang. A thawhchhuahah a lungawi a, chu chu atan chuan a tâwk a ni.
Nia, ṭhiante leh chhungte laka kanvuina chhan leh kan nun hrim hrim a hlim lohna chhan tam zâwk chu keimahni insiamchawp a ni fo. ‘Tumah kan itsik loh a, mite hian min itsika kan hriat loh bawk a, mahni nupui fanaute leh ṭhiante kan hmangaih bawk a, pang a dam a, chhungkua leh khawtlangin chhiat kan tâwk a nih bawk loh chuan hlim hle tur kan lo ni.’ Chu mai a la ni hleinem; keini phei chu Krista zârah a thlawna chhandam kan ni lehnghal!
No comments:
Post a Comment